Başlığa bakıp da ne almanız gerektiğini yazdığımı düşünenler varsa en başından söyleyeyim; bu yazıda öyle bir tavsiye içeriği yok. “O zaman ne diye yazdın, havanda su mu dövüyorsun? Bize faydası olmayan bir yazıyı niye okuyalım?” diyenleriniz de olabilir. Tavsiye yok ama faydalı olacağını düşündüğüm bazı şeyleri paylaştım.
Peki, nedir onlar?
Bana göre, organize olmayan, devlet denetiminde olmayan hiçbir piyasaya bulaşmamak lazım… 2008 Küresel Krizi, öncelikle tezgâh üstü (organize olmayan) türev piyasalarında patlak verdi. Riskinin ne olduğu doğru hesaplanmayan, resmi kurumlarca muhtevası tam olarak bilinmeyen, abidik gubidik pek çok türev ürün üretildi. Sonra da bunlar garibanın eline verilerek patlatıldı. Sonra türev işlemlerin, organize hale getirilmesi için yalnızca merkezi karşı taraf denilen piyasalarda yapılması ve raporlama kuruluşlarınca rapor edilerek kamuoyuna duyurulması zorunlu hale getirildi. Peki, bu uygulama türev işlemlerini yüzde yüz güvenilir hale getirdi mi? Hayır, fakat bu da bir şeydir.
Yukarıda belirttiğim uygulama sadece tezgâh üstü türev piyasaları için hayata geçirildi. Ama mesela Foreks piyasaları için böyle bir düzenleme yapılmadı. Bu sebeple merkezi yurtdışında bulunan foreks şirketlerine para kaptıran bazı insanların varlığından haberdar olduk. Bu sebeple, yine bana göre forekse yaklaşmak, hele de kaldıraçlı işlem yapmak pişmanlıktır.
Kripto paralar da 2008 Krizinden sonra bir piyasa haline geldi. Organize olmayan bir piyasa… Elon Musk, “Hadi dostlar Dogecoin alıyoruz.” diyor. Millet hurra, Dogecoin almaya… “Hadi Bitcoin alalım.” diyor, herkes Bitcoin alıyor. Kimdir Elon Musk, senin dostun mudur?
Değeri yok derekesindeyken birkaç yıl içinde 68 bin dolara çıkıyor. Sonra birkaç ay içerisinde 35 bin dolara iniyor. Neye göre inip çıkıyor anlıyor musunuz? Kripto paraların ve dolandırıcı kaynayan kripto piyasalarının risklerini ölçebiliyor musunuz?
Evet, iyi bir şeye ilk yatırım yapan kazanır, hızlı davranmak kazanç sağlayabilir. Ama doğru bir risk analizi yapmadan, ne olduğunu tam manasıyla bilmeden bir şeye yatırım yapmanın parayı çöpe atmaktan bir farkı yoktur. Karşınızda makinalar, algoritmalar ve matematik var. Adam kuruyor makinayı nereden alınacak, nereden satılacak hepsine robot karar veriyor. Sen ise stop loss nedir bilmeden aynı piyasaya para yatırıyorsun. O yüzden BTC 68 bin dolar olduğunda değil, 35 bin dolara düştüğünde satmaya çalışıyorsun.
“Kripto para ya da Coin” dense de BTC bir para değildir, daha çok bir piyasa, bir yatırım aracı halini almıştır. BTC ile bir şey almaya kalktığınızda, bolokchain tabanında o alışverişe ait yeni bir blok oluşması, 15 dakika süre almaktadır. Ne zaman fiyatı ivmelenerek artmıştı? COVID-19 tedbirleri kapsamında ABD, halka hibe yardımı yaptığı sırada. Halktan pek çok kişinin cebinde, devletin verdiği 600 USD dışında para yoktu ve Elon Musk gibi biri çıkıp, “Gelin, paranızı buraya yatırın.” dedi. İnsanlar da dediğini yaptı. Böylece ne sağlanmış oldu? Karşılıksız dağıtılan paranın reel piyasalara girip tüketim talebini arttırmaması ve bir enflasyona sebebiyet vermemesi…
Şimdi ise ABD merkez bankası, FED faizi yükseltiyor, büyük ihtimal 26 Ocak günü bu kararın çıkması bekleniyor. Yani piyasalardaki USD FED’e geri dönecek. Bu beklenti BTC’i 35 bin dolara düşürdü. Yani kripto piyasalarındaki doldur, boşalt aslında FED politikalarının tamamlayıcısı. BTC’in toplam miktarının %40’ının kimlere ait olduğu bilinmiyor. O %40’ın FED ile korale hareket ettiği ortada. Yani belki daha önceleri BTC’den para kazanman mümkündü ama artık bunun için FED’i yenmen gerekiyor.
FED faiz kararı sadece kripto piyasalarını etkilemiyor elbette. Mesela Borsa İstanbul da nefesini tutmuş bu kararı bekliyor. Faiz artarsa Borsamız düşecek, yerinde kalırsa hafif yukarı seyir devam edecek; beklenti bu. Evet, dünyanın en büyük ekonomisinde alınan kararlar dünyanın diğer ülkelerini de etkileyebilir, bu normaldir. Fakat FED binasındaki bir kelebeğin kanat çırpışı, Tokyo’da, İstanbul’da finansal fay hatlarını tetikleyecek gücü barındıramamalıdır. Küresel piyasalar, para transferleri, risk yönetim anlayışları ve şeffaflık gibi konular üzerinden entegre olmalı. Ama yerel bir kriz, kısa bir sürede küresel hale gelebiliyorsa ve birileri bu krizleri manipüle edebiliyorsa bizim “piyasaların entegre olması” anlayışımızı bir gözden geçirmemiz gerekir.
Piyasalar yapıcı olmaktan ziyade küçük yatırımcı ve ekonomi için yıkıcı bir hale gelmişse neden varlar? Kimin için… Hafta içi bir piyasa profesyonelinin videosunu izledim. Eminim bazılarınız da izlemiştir. Adam özet olarak şunu diyor: BİST100, yüzde bir yukarıdayken, hiçbir temel ve teknik veriye bağlı olmaksızın bir anda yüzde beş aşağıya basılıyor. Mal milletin elinde patlıyor bunu yapan bir-iki kurumun hangileri de olduğu biliniyor. Bir benzetme de yapıyor bu piyasa profesyoneli. Rus mafyasına söyleseler bu işi yapanlar, mafya bile şaşırır, sahtekârlıkta bu kadar mahir olmadıkları için hayıflanırlar.
Yani sadece organize olmayan piyasalar değil, organize piyasalar da yeterince denetlenemiyor, küçük yatırımcının kandırılarak para kaybetmesi yeterince engellenemiyor. En kurumsal bazı şirketlerin hisse fiyatları bile tahtacıları tarafından belirleniyor. Neye göre? ‘En beklenmeyeni yaparak milletin elindeki parayı nasıl kaparım’a göre…
Ne yapılmalı? Sermaye piyasaları ve kripto para alım satımı yeni bir yaklaşımla düzenlenmeli. O yeni yaklaşım nasıl oluşturulmalı? Kesinlikle G20 toplantılarında alınan kararlarla değil… G20 toplantıları sonucu Takasbank’ın merkezi karşı taraf gibi hareket etmesine karar erildi. Bugün Takasbank’ın gerçekten böyle bir işlevi var mı? Yani alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcının ödeme(me) riskini üstleniyor mu? Gerçekte bu böyle değil. İki bankanın karşılıklı işlemlerinde, taraflardan biri yükümlülüğünü yerine getirmediğinde Takasbank, diğerine, beklediği değeri transfer etmiyor, o riski almıyor. Bazı işlemler için sadece şekilsel bir değişim var, risk bertaraf edilmiyor.
Ne yapılmalı? Öncelikle piyasalara ait genel resmi iyi görebilen ve milli hassasiyeti olan finansçılar ile hukukçuları aynı masaya oturtmalı. Yeni piyasa düzenlemeleri, gerekli yasaklar (ki hiçbir denetime tabi olmayan kripto paralar ve organize piyasalardaki gri alanların kötüye kullanımı sebebiyle bazı yeni yasaklar gerekli) ve bunların hukuki altyapıları, bu kafalardan çıkacak fikirler doğrultusunda oluşturulmalı.
Piyasalar ve Bitcoin
Yayınlanma :
23.01.2022 22:08
Güncelleme
: 30.01.2022 20:47
Yorum Yazma Kuralları
Lütfen yorum yaparken veya bir yorumu yanıtlarken aşağıda yer alan yorum yazma kurallarına dikkat ediniz.
Türkiye Cumhuriyeti yasalarına aykırı, suç veya suçluyu övme amaçlı yorumlar yapmayınız.
Küfür, argo, hakaret içerikli, nefret uyandıracak veya nefreti körükleyecek yorumlar yapmayınız.
Irkçı, cinsiyetçi, kişilik haklarını zedeleyen, taciz amaçlı veya saldırgan ifadeler kullanmayınız.
Türkçe imla kurallarına ve noktalama işaretlerine uygun cümleler kurmaya özen gösteriniz.
Yorumunuzu tamamı büyük harflerden oluşacak şekilde yazmayınız.
Gizli veya açık biçimde reklam, tanıtım amaçlı yorumlar yapmayınız.
Kendinizin veya bir başkasının kişisel bilgilerini paylaşmayınız.
Yorumlarınızın hukuki sorumluluğunu üstlendiğinizi, talep edilmesi halinde bilgilerinizin yetkili makamlarla paylaşılacağını unutmayınız.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
Yorumlar
Kalan Karakter: